Ook communicatie zorgt voor veiligheid

Je kunt het hun niet kwalijk nemen dat ze dat zo zagen. Het uitleggen van een uiterst ingewikkeld onderwerp als nucleaire technologie en het voor velen onbegrijpelijke concept straling is nu eenmaal niet hun primaire taak. Zij dienen er door nauwgezet te kijken en kritisch te testen toe bij te dragen dat een ongeluk als in Fukushima in Zwitserland niet kan gebeuren. Daar kwam overigens nog bij dat de publieke belangstelling voor hun werk in de jaren voor de zware aardbeving in Japan met haar catastrofale gevolgen nihil was geweest.

En toch: communicatie is een centrale opgave van elke toezichthoudende autoriteit; dat heeft de tijd na Fukushima ondubbelzinnig aangetoond. Ook communicatie zorgt voor veiligheid, en wel op de meest uiteenlopende manieren. Daarbij staat voorop dat de mensen die beslissingen moeten nemen dit altijd op goed geïnformeerde basis doen. En dat geldt niet alleen voor politici en het brede publiek, maar ook voor overheidsinstanties.

Laten we de politiek als voorbeeld nemen. De nucleaire toezichthoudende autoriteit is weliswaar onafhankelijk, maar parlement en regering creëren door middel van wetgeving de randvoorwaarden voor het toezicht. Alleen wanneer zij over degelijke informatie beschikken en zich bij hun besluit niet laten beïnvloeden door op angst gebaseerde emoties of zich laten opzwepen door stemmingmakerij in de media, krijgt de toezichthoudende autoriteit bruikbare en doelmatige instrumenten ter beschikking en een omgeving waarin de focus op veiligheid kan worden gelegd. Als discussies worden gevoerd en beslissingen worden genomen op basis van onvolledige feiten, dan kan dit een negatieve invloed hebben op de toezichtswerkzaamheden, de veiligheidscultuur en daarmee ook op de veiligheid van mens en milieu.

Een brede, op wetenschappelijke feiten gebaseerde kennis kan in geval van een ramp het doorslaggevende verschil maken. Dit geldt zowel voor de verantwoordelijken die bijvoorbeeld over een eventuele evacuatie moeten beslissen als voor de bevolking. Voor de veiligheid van de mensen in de omgeving van een kerncentrale is het van cruciaal belang dat ze zich correct gedragen, wat wil zeggen dat ze zich houden aan de aanwijzingen van de autoriteiten. Dat zullen ze echter alleen doen als ze die autoriteiten ook vertrouwen, en dat vertrouwen moet lang voor de noodsituatie zijn opgebouwd.

Dan zijn er ook nog beslissingen die de huidige maatschappij moet nemen voor vele generaties na haar: het verwijderen van radioactief afval. Zonder acceptatie door de bevolking is het in een democratisch land onmogelijk om de uit veiligheidstechnisch oogpunt beste oplossing door te voeren. Die acceptatie kan alleen worden verworven als de bevolking zich serieus genomen voelt en goed geïnformeerd is.

Deze drie voorbeelden tonen aan dat veiligheid niet enkel een puur technische kwestie is, maar ook in hoge mate wordt beïnvloed door de toezichthoudende autoriteit. Het is de taak van deze autoriteit om de betrokkenen in staat te stellen rationele beslissingen te nemen op basis van degelijke informatie. Om dit te bereiken moet ze alle betrokkenen bij haar werk betrekken. Ze moet naar hen luisteren en ingaan op hun zorgen, bedenkingen en vragen. Ze moet uitleggen. En ze moet hen laten participeren wanneer dit voor de besluitvorming zinvol is.

Het Eidgenössische Nuklearsicherheitsinspektorat ENSI informeert de Zwitserse bevolking actief over zijn werk en zijn besluiten. Het voorziet politici en autoriteiten proactief van achtergrondinformatie en staat altijd klaar om vragen te beantwoorden. Het leidt twee forums waarin bevolking, lokale autoriteiten, ngo’s en buurlanden met deskundigen uit toezicht en industrie kunnen discussiëren over veiligheidstechnische vragen met betrekking tot de kerncentrales en het verwijderen van radioactief afval. Daarnaast voorziet het Schweizer Sachplanverfahren in participatie van de bevolking van potentiële vestigingsgebieden voor geologische berging. Informatie en dialoog dragen bij aan veiligheid.