Tekst Bettine Hilbrands
Foto Tineke Dijkstra

Op zaterdag 4 augustus 2018 schakelde de kerncentrale Borssele automatisch af vanwege een storing in het reactorbeveiligingssysteem. Eigenaar EPZ stelde de ANVS hier direct van op de hoogte. De ANVS schaalde deze gebeurtenis voorlopig in als een kleine afwijking, zonder gevolgen voor mens of milieu. Zes weken later, op 16 september, werd de centrale weer opgestart. Wat was er precies aan de hand en wat gebeurde er in die zes weken? Jan van Cappelle, adviseur bij EPZ, en Ramon Muller, inspecteur bij de ANVS, leggen dit uit.  

Het reactorbeveiligingssysteem zorgt er voor dat bij afwijkingen de reactor automatisch wordt afgeschakeld. De kerncentrale komt dan in een veilige en gecontroleerde toestand. Dat gebeurt ook bij een storing in het reactorbeveiligingssysteem zelf. ‘In dit geval was er een elektronisch signaal niet goed doorgekomen’ vertelt Van Cappelle. ‘Daardoor werden er allerlei automatische acties in gang gezet. Zo ging er een hoofdstoomafsluiter dicht, waardoor de stoomdruk opliep. Dat leidde tot de automatische afschakeling. Het reactorbeveiligingssysteem deed precies waar het voor bedoeld is: de centrale naar een veilige toestand brengen.’ De automatische acties leidden er ook toe dat er een smeerolieleiding werd afgesloten van één van de twee hoofdkoelmiddelpompen. ‘Reactorbeveiliging gaat voor handbediening’, legt Van Cappelle uit. ‘We konden de pomp vanuit de regelzaal niet uitzetten, dus er moest iemand snel gaan lopen om de grote voedingsschakelaar met de hand uit te zetten. De pomp heeft negen minuten zonder olie gedraaid, waardoor er een lager beschadigd raakte.’

Lege of beladen kern?

Na de automatische afschakeling startte EPZ een onderzoek naar de storing en naar eventuele andere nevenschade. De ANVS volgde dat op de voet. ‘Dit was voor beide partijen een bijzondere situatie’, aldus Van Cappelle. ‘Een punt van discussie was de bedrijfstoestand waarin de reparatie uitgevoerd zou worden. De eerste reactie is om alle splijtstof uit de kern te halen als de reactor zo lang stil staat. Maar voor de reparatie was dat niet nodig en het nadeel daarvan is dat de stralingsbelasting voor de werknemers hoger wordt. We moesten dus goed afwegen of dit gewenst was.’ Uiteindelijk oordeelde EPZ dat het veilig was om de splijtstof in de kern te laten. Van Cappelle: ‘Dit is er een duidelijk voorbeeld van dat je routine, dat wat je gewend bent, niet altijd de beste oplossing is.’ Ook inspecteur Muller van de ANVS noemt deze storing een ‘unieke situatie’. ‘Het meest voor de hand liggende is dat je werkzaamheden uitvoert met een lege kern. Maar EPZ heeft voldoende aan kunnen tonen dat de situatie ook met een beladen kern veilig was.’

‘Je routine, dat wat je gewend bent, is niet altijd de beste oplossing’, Jan van Cappelle

Bouten en moeren

Waarom duurde het zes weken voor de centrale weer opgestart kon worden? ‘Sommige onderdelen moesten in het buitenland gerepareerd worden’, legt Muller uit. 'En voor sommige onderdelen was het niet direct bekend of ze gerepareerd konden worden of dat er nieuwe besteld moesten worden. Dat gaf veel onzekerheid in de doorlooptijd.’ De ANVS was tijdens de stillegging zoveel mogelijk bij belangrijke momenten aanwezig. ‘Vooral bij een aantal afwegingen die gemaakt moesten worden hadden we intensief overleg. EPZ kwam bij ons zaken uitleggen en wij bekeken daar de voortgang en inspecteerden de werkzaamheden. Maar de werkzaamheden zelf waren binnen anderhalve week uitgevoerd. En bij het los- en vastdraaien van bouten en moeren hoeven wij niet aanwezig te zijn. Het is wel heel belangrijk om de omstandigheden en de sfeer ter plekke mee te maken. Als dat erg gestrest gaat moet je dat signaleren, want dan is er meer risico op fouten. Gelukkig was daar geen sprake van. Op de werkvloer werd heel rustig en gedegen gewerkt.’

‘Op de werkvloer werd heel rustig en gedegen gewerkt’, Ramon Muller

Weer in bedrijf

Uit het onderzoek bleek dat een elektronische component in het reactorbeveiligingssysteem de boosdoener was. Deze is vervangen. Ook de schade aan de lager van de hoofdkoelmiddelpomp is gerepareerd. Daarna is het hele reactorbeveiligingssysteem getest, waaruit bleek dat er verder geen nevenschade was. Tot slot kon EPZ aantonen dat de centrale gereed was om veilig in bedrijf te nemen. De ANVS oordeelde dat dit inderdaad zo was en op 16 september werd de centrale weer opgestart. De ANVS schaalde deze gebeurtenis voorlopig in op INES-niveau 0, een kleine afwijking zonder gevolgen voor mens of milieu. INES (International Nuclear and Radiological Event Scale) is een schaal die in een getal de ernst van een ongeval of incident met straling weergeeft. Op dit moment wordt er nader onderzoek verricht naar deze storing. Een definitieve inschaling vindt plaats na de beoordeling van de resultaten van dat onderzoek.

Zie ook: