Tekst Bettine Hilbrands
Foto Tineke Dijkstra
De kerncentrale Borssele was van 29 mei tot 16 juni 2020 uit bedrijf voor de jaarlijkse splijtstofwissel en onderhoudsstop. Naast het wisselen van de splijtstofelementen zijn er zo’n 700 onderhoudsactiviteiten uitgevoerd. Omdat de eigenaar van de kerncentrale, de Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), veiligheidsmaatregelen heeft getroffen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen, zijn de niet-noodzakelijke werkzaamheden uitgesteld tot de volgende onderhoudsstop. Hiermee voldoet EPZ nog steeds aan de eisen voor de nucleaire veiligheid en de wettelijke- en vergunningsvoorschriften.
Inspecteurs van de ANVS hielden tijdens de werkzaamheden toezicht op de nucleaire veiligheid, de beveiliging en de stralingsbescherming. Eén van hen, Paul van Fessem, had vanuit de ANVS de regie bij de beoordeling van het voorstel van EPZ voor de gereduceerde scope van de onderhoudsstop. ‘Voor de stop had EPZ al scenario’s in kaart gebracht’, zegt hij. ‘Op basis daarvan hebben ze een voorstel gemaakt voor een beperkte stop, waarin per onderhoudsprogramma staat aangegeven welke activiteiten dit jaar uitgevoerd moeten worden en welke volgend jaar ook nog kunnen. Wij hebben dit voorstel beoordeeld. Daarbij hebben we gekeken naar hoe de maatregelen op een goede manier uitgevoerd kunnen worden met inachtneming van de RIVM-richtlijnen. We concludeerden dat de nucleaire veiligheid door het voorstel van EPZ niet in het geding kwam.’
Pandemieplan
Hoe is EPZ tot dit voorstel gekomen? Andreas van Wijk, kwaliteitsmanager bij EPZ: ‘Ieder jaar leggen we de kerncentrale stil om de splijtstof te wisselen. We voeren dan ook meteen een aantal onderhoudswerkzaamheden uit. Afhankelijk van hoeveel onderhoud je moet doen, is dat een korte of een langere periode. Dit zou een vrij omvangrijke splijtstofwisselperiode zijn, waarin we veel onderhoud aan de centrale wilden plegen. Dat betekent: veel externe op het bedrijf. Op topdagen heb je het dan over meer dan duizend mensen, uit alle windstreken. En dat zou natuurlijk een onverantwoord risico met zich meebrengen tijdens deze pandemie.’ EPZ heeft daarom al in een vroeg stadium een intern team gevormd met mensen uit verschillende afdelingen om te bekijken hoe ze het risico op coronabesmetting zo klein mogelijk konden houden. Er lag al een pandemieplan klaar dat was opgesteld tijdens de Mexicaanse griep. ‘We hadden dus al een kader van waaruit we konden werken.’ Omdat niemand nog wist hoe heftig de pandemie zich zou ontwikkelen, hoe lang die zou duren, en ook wat de impact van reisbeperkingen op de vele internationale contractors zou zijn, bekeek EPZ welk onderhoud cruciaal was, vanuit de vergunning en om de centrale een jaar veilig te laten doordraaien. Daar kwam een minimaal scenario uit, dat met de ANVS is afgestemd.
Meetlat
Welke activiteiten zijn er dan doorgeschoven? Van Wijk: ‘Onderhoud aan componenten die niet essentieel zijn voor de nucleaire veiligheid kun je onderbouwd uitstellen. De werkzaamheden die vereist waren vanuit de vergunning stonden niet ter discussie. We hebben een risicoafweging gemaakt voor alle werkzaamheden die we hadden gepland. Wat is de potentiële impact van opschuiven of toch uitvoeren onder coronaomstandigheden? Zo hebben we alles langs de meetlat gelegd’. Van Fessem vult aan: ‘Voorbeelden van componenten die niet essentieel zijn voor de nucleaire veiligheid zijn bijvoorbeeld elektrische onderdelen die op een gegeven moment vervangen moeten worden. Vooraf heeft de ANVS beoordeeld of al het voor de nucleaire veiligheid noodzakelijke onderhoud was gepland. En bij de inspectie tijdens de stop is er specifiek op toegezien dat de nucleaire en stralingsveiligheid door de coronamaatregelen niet het geding zouden komen.’
Tips
EPZ kreeg praktische tips vanuit de World Association of Nuclear Operators (WANO), van het minimaliseren van het aantal personen in de lift en het voorzien in extra kleedruimtes en sanitaire voorzieningen tot het omleggen van routes en het plaatsen van afscherming om contact binnen 1,5 meter te voorkomen. Van Wijk: ‘Meerdere kerncentrales hadden al eerder dan wij een stop of zaten er middenin toen de coronacrisis uitbrak. De meeste collega-centrales kozen ervoor om de hoeveelheid werkzaamheden tot een minimum te beperken, met inachtneming van de veiligheidseisen, en om de activiteiten die nu niet noodzakelijk zijn uit te stellen.’
Flexibiliteit
‘Het was heel prettig dat de ANVS al snel goed mee kon kijken bij de beoordeling’, aldus van Wijk. ‘Het perspectief op de pandemie veranderde iedere dag. Je kunt dan niet van A tot Z alles uitdenken. Dat vraagt ook om flexibiliteit van de toezichthouder. Wat je in elk geval niet wilt is dat de focus op corona je afleidt van het kwalitatief uitvoeren van je werkzaamheden. Daar hebben we echt op gehamerd. De nucleaire veiligheid gaat altijd voor.’ De stop is inmiddels succesvol afgerond.
Splijtstofwissel
Het verrijkt uranium, de ‘brandstof’ van de kerncentrale, zit verpakt in splijtstofstaven. Een bundel van 205 splijtstofstaven vormt een splijtstofelement. Hiervan zitten er 121 in de reactor. Samen vormen deze splijtstofstaven de kern. De kern zit opgesloten in het reactorvat, dat al het radioactieve materiaal van de kerncentrale bevat. De splijtstofelementen moeten zo goed mogelijk opbranden. Op sommige plekken in het reactorvat branden ze sneller op dan op andere plekken. Daarom worden ze ieder jaar gewisseld. Een splijtstofelement gaat ongeveer vier jaar mee, daarom wordt jaarlijks ook ongeveer een kwart van de splijtstof vervangen. Omdat de kerncentrale tijdens deze periode stilligt, voert EPZ meteen een aantal onderhoudswerkzaamheden uit. Inspecteurs van de ANVS zien er op toe dat de splijtstofwissel en de onderhoudswerkzaamheden op een veilige manier worden uitgevoerd.
