Stralingsbescherming

Samenwerkingsovereenkomst

De Samenwerkingsovereenkomst Stralingsbescherming trad op 29 september 2017 in werking. De partijen die deze overeenkomst ondertekenden zijn, naast de ANVS, de staatssecretaris van IenW, de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Defensie en de bijbehorende inspecties, de Inspectie Leefomgeving en Transport, de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Militaire Gezondheidszorg. Daarnaast zijn ook het Staatstoezicht op de Mijnen en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit partij bij deze overeenkomst. Het doel van de overeenkomst is het gezamenlijk bevorderen van de veiligheid bij gebruik van radioactiviteit en ioniserende straling en is gericht op een adequate stralingsbescherming van milieu, bevolking, werknemers en patiënten in Nederland. Op basis van deze overeenkomst worden een aantal werkafspraken tussen twee of meerdere partijen gemaakt, die betrekking hebben op beleidsontwikkeling en -uitvoering, vergunningverlening, toezicht en handhaving, communicatie, onderzoek en opleiding en de vertegenwoordiging bij internationale gremia. Er worden onder meer werkafspraken gemaakt op het gebied van beleidsontwikkeling en -uitvoering tussen de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de ANVS.

Nieuwe regelgeving

Vanaf 6 februari 2018 is het Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming (Bbs) van kracht. Dit besluit vervangt de eerdere regelgeving over stralingsbescherming. Het Bbs is gebaseerd op nieuwe Europese regelgeving op het gebied van stralingsbescherming. Daarin zijn aanbevelingen van de Internationale Commissie Radiologische Bescherming (ICRP) in de Europese regelgeving doorgevoerd. Hierdoor voldoet de regelgeving aan de laatste wetenschappelijke inzichten die het milieu, werknemers die met ioniserende straling werken, de bevolking en patiënten die een behandeling met ioniserende straling ondergaan, nog beter beschermen.

Digitale dienstverlening

Tegelijk met de invoering van het Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming introduceert de ANVS digitale dienstverlening. In 2017 is begonnen met de praktische implementatie van het nieuwe Besluit basisveiligheidsnormen stralingsbescherming door het inrichten van het nieuwe Zaaksysteem ANVS Primaire Processen (ZAPP), het aanpassen van documenten zoals handreikingen en beoordelingsinstrumenten en het inrichten van het ANVS-loket. Het ANVS-loket verwerkt vanaf 6 februari 2018 kennisgevingen en registraties digitaal. De ondernemer krijgt toegang via EHerkenning, het DigiD voor bedrijven. Ook biedt het ANVS-loket de mogelijkheid de status van eerder ingediende kennisgevingen en registraties gemakkelijk in te zien.

Crisisvoorbereiding

Het internationale stelsel van nucleaire veiligheid heeft als doel om kernongevallen te voorkomen en om, in het onwaarschijnlijke geval dat deze toch optreden, de stralingseffecten voor de bevolking te vermijden of beperken. Bij de kerncentrales in West-Europa zijn in de afgelopen decennia vele extra veiligheidsmaatregelen genomen om de kans op een ongeval zoveel mogelijk te verkleinen. En tegelijk wordt ook de crisisbeheersing steeds verder verbeterd. De oprichting van de ANVS vormde de aanleiding om de nationale crisisbeheersingsplannen, het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten en de daaronder liggende plannen, te actualiseren. Naast deze beleidsvoorbereiding op gebied van nucleaire crisisbeheersing zorgt de ANVS tijdens een crisis voor een expertise- en deskundigheidsnetwerk dat inhoudelijk adviseert over de te nemen maatregelen, zowel aan veiligheidsregio’s als aan de betreffende ministeries. Naast de eigen deskundigen maakt ook het RIVM en een netwerk van andere kennisinstituten daar onderdeel van uit. Hoewel voorbereiding op kernongevallen de meeste aandacht krijgt van politiek en media, heeft de ANVS vanuit een risicogebaseerde werkwijze de crisisbeheersing van incidenten met andere sterke stralingsbronnen meer aandacht gegeven. Zo zijn de veiligheidsregio’s geïnformeerd over de meest risicovolle stralingsbronnen die zich in hun werkgebied bevinden. De ANVS blijft de veiligheidsregio’s voorzien van advies en ondersteuning, zowel bij onverhoopte kernongevallen als bij andere stralingsincidenten.

Theo, teamleider Crisismangement, vertelt wat crisisvoorbereiding inhoudt.

Transport

Zonder vervoer kunnen activiteiten met splijtstoffen en radioactieve stoffen niet plaatsvinden. Het vervoer van splijtstoffen en radioactieve stoffen is gebonden aan strenge, internationaal vastgestelde eisen. De ANVS heeft ook in 2017 weer een aantal belangrijke vervoersvergunningen verleend, onder andere voor het vervoer van bestraalde splijtstoffen die worden gebruikt voor de productie van medische isotopen.

De transportverpakking geldt als het belangrijkste element voor de transportveiligheid. Verpakkingen voor grotere hoeveelheden radioactieve stoffen worden zo ontworpen dat ze ongevallen kunnen doorstaan. Deze verpakkingen worden door de bevoegde overheid gecertificeerd. In 2017 heeft de ANVS, in samenwerking met het FANC, het veiligheidsdossier beoordeeld voor het ontwerp van een nieuwe verpakking die zal worden gebruikt voor de veilige afvoer van het historisch radioactief afval uit Petten.

De ANVS houdt ook toezicht op de uitvoering van de transporten en voert controles uit op zowel veiligheid als beveiliging. In 2017 heeft de ANVS inspecties uitgevoerd op transporten over land, over zee en door de lucht van radioactieve stoffen en splijtstoffen. Hierbij is aandacht besteed aan de wijze waarop de afzender, de vervoerder en de ontvanger invulling geven aan de eisen zoals deze worden gesteld in wet- en regelgeving. Deze inspecties hebben geen zware overtredingen aan het licht gebracht. Wel is er aan een aantal afzenders, vervoerders en ontvangers verbetermaatregelen opgelegd, soms aangevuld met een waarschuwing of een voornemen tot een last onder dwangsom (LOD). Bij deze verbetermaatregelen lag het zwaartepunt op documentatie, het juist en aantoonbaar certificeren van met name verpakkingen die niet door de bevoegde overheid gecertificeerd hoeven worden en het goed afstemmen van de taken en verantwoordelijkheden tussen de betrokkenen.

Bertie, teamleider Beveiliging en Safeguards, vertelt hoe de ANVS toeziet op een veilig transport van radioactief materiaal.

Vergunningen

In 2017 verleende de ANVS verscheidene vergunningen op het gebied van stralingsbescherming. Er werden 88 vergunningen verleend in de medische branche en 106 vergunningen in de industriele branche. Voor het transport van radioactieve materialen werden 65 vervoersvergunningen verleend. Deze vervoersvergunningen worden voor maximaal 3 jaar afgegeven. Daarnaast werden 4 buitenlandse certificaten voor verpakkingen gevalideerd, werd 1 overbrengingsvergunning verleend en 3 instemmingen voor overbrenging gegeven. De ANVS heeft in 2016 een voornemen om weigering van de vergunningaanvraag voor de sanering van het Thermphosterrein gestuurd aan het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de sanering, Van Citters Beheer. In 2017 heeft dit voornemen geresulteerd in een compleet nieuwe aanvraag. Een belangrijke impuls hiervoor is uitgegaan van het rapport van de Commissie onderzoek sanering Thermphos. Daarnaast is er toezicht uitgevoerd bij Thermphos. Dit heeft niet geresulteerd in een interventie.

Dave, vergunningverlener stralingsbescherming, vertelt hoe de ANVS ervoor zorgt dat mens en milieu beschermt zijn tegen de mogelijke nadelige effecten van straling.

Afvalbeleid

De Europese richtlijn voor het beheer van radioactief afval (2011/70/Euratom) schrijft voor dat iedere lidstaat een programma opstelt om een veilig beheer van radioactief afval nu en in de toekomst te garanderen en dat regelmatig actualiseert. Het beleid van het ontstaan van radioactief afval tot aan de eindberging sluit aan bij de Europese richtlijn en staat beschreven in het nationale programma voor het beheer van radioactief afval en verbruikte splijtstof. Het nationale beleid voor het beheer van radioactief afval gaat uit van bovengrondse opslag in speciaal daarvoor ontworpen gebouwen bij de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Nieuwdorp, bij Borsele. Voor afval dat heel lang (vele duizenden tot een kwart miljoen jaar) gevaarlijk blijft, wordt rond 2130 eindberging in de diepe ondergrond voorzien. In het nationale programma radioactief afval zijn verschillende actiepunten opgenomen. Eén daarvan is de inrichting van een klankbordgroep rond eindberging. De ANVS heeft in juni 2017 een kwartiermaker aangesteld om onderzoek te doen naar de samenstelling, inrichting en agenda voor de klankbordgroep rond eindberging. Het eindrapport van dit onderzoek is op 29 januari 2018 aan de Kamer toegezonden. De ANVS was in 2017 lid van de stuurgroep van OPERA, het onderzoeksprogramma naar eindberging.

Op grond van het Gezamenlijk Verdrag inzake de Veiligheid van het Beheer van Bestraalde Splijtstof en inzake de Veiligheid van het Beheer van Radioactief Afval (Joint Convention) is eind oktober 2017 een nationaal rapport ingediend bij het Internationale Atoom Energie Agentschap (IAEA). Het rapport behandelt de maatregelen die door Nederland zijn genomen voor het veilig beheer van bestraalde splijtstoffen en radioactief afval. Van 21 mei tot en met 1 juni 2018 wordt tijdens de zesde toetsingsconferentie in Wenen een peer review van dit nationale rapport uitgevoerd.